๑๐๐ ร้อยธรรม สมเด็จพระญาณสังวร ฯ

การภาวนา "พุทโธ"
ไม่ใช่งานหนัก ไม่ใช่งานยาก
แต่มีคุณมหาศาลเกินกว่าจะมีผู้ใดบอกได้ถูก
ผู้ใดทำ ผู้นั้นจะได้เข้าใจด้วยตนเอง

ธรรมทุกบทจากหนังสือ "๑๐๐ รอยธรรม สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก"

​

 

อำนาจของกรรมนั้น ทั้งใหญ่ทั้งล้ำลึก
ยากที่สามัญชนคนทั้งหลายจะเข้าใจได้ถูกแท้
แต่แม้ผู้ใดจะเข้าใจหรือไม่เข้าใจก็ตาม
ย่อมไม่พ้นผลของกรรมที่ตนกระทำแล้วได้​

 

เวร เกิดจากความผูกใจเจ็บแค้นของบุคคลที่สอง
คือผู้รับความเสียหาย
ถ้าบุคคลที่สองไม่ผูกใจเจ็บก็ไม่เกิดเป็นเวร
การเกิดเวรเพราะบุคคลที่สองเป็นสำคัญ
เมื่อมีใครมาทำความล่วงเกินเล็ก ๆ น้อยๆ ต่อเรา
เราไม่ผูกอาฆาตเขา และเราก็ไม่เกิดเป็นศัตรูกัน
คือไม่เกิดเป็นคู่เวรกันนั่นเอง
เหมือนอย่างตบมือข้างเดียวไม่เกิดเสียง

 

มีคนไม่ใช่น้อยที่เรียนรู้มากมาย
อะไรดีอะไรชั่ว รู้ทั้งนั้น
แต่ไม่ทำดี หรือทำก็ทำสิ่งไม่ดี
เรียกว่าใช้ความรู้นั้นช่วยตนเองไม่ได้
ก็เพราะขาดความเคารพในธรรมที่รู้
คือไม่ปฏิบัติให้สมควรแก่ความรู้นั่นเอง[/C​

ENTER]​

 

คนโง่นั้น เมื่อยังยอมอาศัยปัญญาของคนฉลาดอยู่
ก็ยังพอรักษาตนอยู่ได้
แต่เมื่อโง่เกิดอวดฉลาดขึ้นมาเมื่อใด ก็เกิดวิบัติเมื่อนั้น​

 

อันคนที่ทำงานที่เป็นคุณให้เกิดประโยชน์
ย่อมจะต้องประสบถ้อยคำถากถาง
หรือการขัดขวางน้อยหรือมาก
ผู้มีใจอ่อนแอก็จะเกิดความย่อท้อ ไม่อยากจะทำดีต่อไป
แต่ผู้ที่มีกำลังใจย่อมจะไม่ท้อถอย
ยิ่งถูกค่อนแคะก็ยิ่งจะเกิดกำลังใจมากขึ้น
คำค่อนแคะกลายเป็นพาหนะ
ที่มีเดชะแห่งการทำความดี
แม้พระพุทธเจ้าก็ยังถูกคนที่ริษยามุ่งร้าย
จ้างคนให้ตามด่าว่าในบางครั้ง​

 

ช่วงนาทีที่มิได้ทำบุญกุศลอื่น
การท่อง "พุทโธ" ก็เป็นการทำบุญกุศลที่สำคัญมาก
และทำได้สบาย ๆ
ไม่ต้องลงทุนลงแรงเหนื่อยยากอะไรนักหนา
ผู้มีปัญญาจึงยินดีและสำนึกด้วยกตัญญูกตเวที
ในพระพุทธองค์ ในพระพุทโธ​

 

[

โลกยิ่งมืดเพียงไร
ผู้มีปัญญายิ่งทำบุญทำกุศลเพียงนั้น
เพื่อให้มีบ้านเรือนที่สว่างไสวด้วยแสงไฟแสงฟืน
ไว้เป็นที่พำนักอาศัย ไม่เดือดร้อน
ในขณะที่ผู้ไม่มีบุญ ไม่มีกุศลทั้งหลาย
เดือดร้อนอยู่ในความมืด​

 

น้ำแข็งจำนวนมากเพียงพอ
ทำให้น้ำเดือดพล่าน
กลายเป็นน้ำเย็นเฉียบได้ ฉันใด
เมตตาที่เพียงพอ
ย่อมทำให้ใจที่พลุ่งพล่านปานน้ำเดือด
กลายเป็นใจที่เยือกเย็นเช่นน้ำเย็นได้ ฉันนั้น​

 

ใจที่มี พุทโธ
หรือใจของผู้ที่ภาวนา พุทโธ อยู่เสมอ
เป็นใจที่มีที่พึ่งอันยิ่งใหญ่​

 

เรื่องว่าอะไรสมควร อะไรไม่สมควรนั้น
ถ้าคนเรามีสติรู้จักตนตามเป็นจริง
ไม่หลงตน ไม่ลำเอียงแล้ว ก็รู้ได้โดยไม่ยาก
บางทีหลอกคนอื่นได้ แต่หลอกตัวเองหาได้ไม่​

 

อดีตชาติของทุกคนมีมากมายนัก
จึงได้ทำกรรมกันไว้มากมายนัก
กุศลกรรมบ้าง อกุศลกรรมบ้าง
ชีวิตในปัจจุบันจึงมีดีบ้าง ไม่ดีบ้าง สุขบ้าง ทุกข์บ้าง​

 

การชนะนั้น
ท่านมุ่งให้เอาชนะตนเอง
คือ ชนะจิตใจที่ใฝ่ชั่วของตน
เพื่อที่จะรักษาและเพิ่มพูนความดีของตนให้ดียิ่ง ๆ ขึ้น​

 

ผู้ก่อไฟเผาตนเองและเผาโลกอยู่ทุกกาลสมัย
ก็คือ ผู้ที่ไม่ควบคุมตัณหาของใจให้อยู่ในขอบเขต​

 

การเพ่งดูผู้อื่นทำให้ตนเองไม่เป็นสุข
แต่การเพ่งดูใจตนเองทำให้เป็นสุขได้
แม้กำลังโกรธมาก หากเพ่งดูใจตนเองให้เห็นว่า
กำลังโกรธมาก ความโกรธก็จะลดลง เมื่อความโกรธน้อย
หากเพ่งดูใจตนเองให้เห็นว่ากำลังโกรธน้อย ความโกรธก็จะหมดไป
จึงกล่าวได้ว่า ไม่ว่าจะมีอารมณ์ใดก็ตาม โลภ โกรธ หรือหลงก็ตาม หากเพ่งดูใจตนเองให้เห็นอารมณ์นั้นแล้ว อารมณ์นั้นจะหมดไป ได้ความสุขแทนที่ ทำให้มีใจสบาย

 

เมื่อจักถือศีลก็ไม่ต้องไปที่ไหนอื่น
ถือที่กาย วาจา จิตนี้แหละ
วัดก็ดี ป่าก็ดี เป็นอุปกรณ์
ที่ให้ความสะดวกแก่การถือเท่านั้น​

 

การเลี้ยงดูเด็กให้เติบโต
ควรทำความเข้าใจว่ามี ๒ อย่าง
เลี้ยงร่างกาย เลี้ยงดูจิตใจ
เพราะความเติบโตของเด็กมีทั้งทางร่างกายและทางจิตใจ
จะมุ่งเลี้ยงร่างกาย ทอดทิ้งทางจิตใจ
ย่อมเป็นความบกพร่องอย่างสำคัญ​

 

ตัณหาและกรรม
เป็นตัวอำนาจ หรือผู้สร้างให้เราเกิดมา
ใครเล่าเป็นผู้สร้างอำนาจนี้
ตอบได้ว่าคือ ตัวเอง
เพราะตนเองเป็นผู้อยากเอง
และเป็นผู้ทำกรรม
ฉะนั้น ตนนี้เองแหละเป็นผู้สร้างให้ตนเองเกิดมา​

 

ตนรักสุขเกลียดทุกข์ ฉันใด
สัตว์อื่นก็รักสุขเกลียดทุกข์ ฉันนั้น
จึงไม่ควรสร้างความสุข ให้ตนเอง
ด้วยการก่อความทุกข์ ให้แก่คนอื่น​

 

ความริษยาในการทำดีและในผลดีของผู้อื่น
เมื่อเห็นผู้อื่นทำความดี
หรือเห็นเขาได้รับผลดีที่เกิดจากความดี
ก็เกิดความริษยา พูดติเตียน
หรือทำการขัดขวางตัดรอน เป็นอวิชชาอย่างหนึ่ง
ซึ่งเป็นเครื่องทำลายโลกหรือประชุมชน
เพราะทำให้จิตใจมืดมน
มองไม่เห็นสัจจะในความชั่ว คือความริษยาของตน
และในความดีของผู้ทำความดี​